Vlaams minister van onderwijs Ben Weyts zet met nieuwe minimumdoelen in op Nederlands en wiskunde. Daarnaast mag er nog enkel Nederlands gesproken worden op school, ook tijdens de speeltijd. Daarmee hoopt hij de dalende onderwijskwaliteit om te buigen. Een wilde gok? Of komen gelijke onderwijskansen onder druk? 

21 jaar geleden pakte de liberale Vlaamse minister van onderwijs, Marleen Vanderpoorten, uit met het GOK-decreet. Daar zijn we nog steeds trots op. Het GOK-decreet zorgde voor een cultuuromslag. Niet langer draaide het om de keuzes van de school, maar om die van de kinderen en hun ouders. Willen we een ‘level-playing-field’ als maatschappij dan zijn gelijke onderwijskansen daarvoor de absolute voorwaarde. 

 

“Twaalfjarigen scoren slechter voor wiskunde en ICT” – VRT NWS, 1 juni 2022 

“Het niveau begrijpend lezen van de Vlaamse leerlingen van het vierde leerjaar is opnieuw sterk achteruitgegaan” – VRT NWS, 16 mei 2023 

“Onze onderwijskwaliteit daalt al 20 jaar” – Vlaamse onderwijsminister Ben Weyts

 

Het is maar een kleine greep uit de krantenkoppen, maar de nieuwe trend is merkbaar. Het draait niet langer om gelijke kansen, maar om het ‘verval’ van het Vlaamse onderwijs. Onderwijs staat onder druk, de kwaliteit moet naar omhoog. Uiteraard staat kwaliteit centraal. Tegelijkertijd horen we ook steeds meer de roep om ‘leerlingen te laten excelleren’. De ‘sterke’ leerlingen moeten meer kansen krijgen om zich te ontwikkelen … ze mogen niet ‘tegengehouden’ worden, lees: door de ‘zwakke’ leerlingen. Soms wordt er ook expliciet naar het GOK-beleid gewezen als een oorzaak van de verslechtering van het niveau. Gelijke onderwijskansen worden zo recht tegenover een hoog onderwijsniveau gezet. Dit is een valse dichotomie. Landen zoals o.a. Denemarken, Canada en Estland tonen aan dat een grotere gelijkheid in het onderwijs perfect kan samengaan met hoge onderwijskwaliteit.

 

Kansarme leerlingen

Het GOK-decreet kwam dan ook niet uit het niets. Het Vlaamse onderwijs was nooit bij de beste van Europa inzake gelijke kansen. Onderwijsprestaties worden hier sterker bepaald door sociaaleconomische afkomst en migratiestatus dan elders. De kloof tussen de bovenste 20 procent leerlingen en de onderste 10 procent is het grootst van alle OESO-landen. GOK blijft een maatschappelijke prioriteit, en staat niet tegenover kwaliteit van het onderwijs. Integendeel, GOK moet ook het algemeen gemiddelde optillen. 

 

Maatschappelijke evolutie

De maatschappij verandert, het onderwijs moet zich daaraan aanpassen. In Brussel hebben we als eerste de toenemende diversiteit ervaren. Die evolutie naar een kosmopolitische hyperdiverse samenleving zet zich door naar de rand, naar grote en kleine steden, naar heel België. De steden, maar ook de Vlaamse Rand verjongt en wordt meer divers, zo blijkt uit het VUB-onderzoek ‘Jongeren in de Rand’. Eergisteren  (20/8/2023) viel “BuG 534 - Bericht uit het Gewisse” van KUL socioloog Jan Hertogen in de mailbox.  37,3% of 4,3 miljoen Belgen hebben een niet-Belgische afkomst in ons land. In steden ligt dat vaak boven de 50%. In mijn Molenbeek zelfs 95%. 

 

Werkgevers en werknemersorganisaties herhalen hoe belangrijk geslaagde immigratie is voor onze economie en welvaart. “Economische migratie zien wij als een troef én als een noodzaak om de krapte op de arbeidsmarkt op te lossen. Omdat voor Voka niet afkomst maar wel toekomst telt,” schreef Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder Voka. Dit is de uitdaging waar het onderwijs voor staat in heel het land, niet alleen in enkele steden: GOK is daar geen rem op, maar een onderdeel van. In Brussel hebben we ons onderwijs daar met vallen en opstaan op afgestemd. Van meertaligheid en diversiteit bijvoorbeeld hebben we een troef gemaakt. 

 

Naar méér Gelijke Onderwijskansen 

Het afbouwen van het GOK-beleid lijkt deels al ingezet. Kijk maar naar de vorig jaar ingevoerde feitelijke vermindering in voorrang voor GOK-leerlingen. GOK overboord gooien is een ondraaglijke maatschappelijke keuze. Tegen de trend in, bij de start van dit schooljaar, is dit een oproep om GOK te versterken: leerplicht verlagen naar 3 jaar, naar Franstalig voorbeeld ook in het Nederlandstalig onderwijs de schoolvakanties aanpassen, duaal leren samen met de werkgevers uitbouwen want schoolmoe is niet hetzelfde als leermoe, de strijd aangaan tegen lege brooddozen, de ‘Brede school’ in onze steden systematisch uitbouwen, leraren belonen die in onze steden en stedelijke rand gaan lesgeven, meer en niet minder inclusief onderwijs voor personen met een beperking, … een versnelling hoger schakelen qua GOK dus. Ik geef het toe, een liberaal is niet vies van meritocratie en competitie, maar wel op een level playing field, met gelijke onderwijskansen.

 

Khadija Zamouri

Brussels parlementslid

---