Opinie: Nood aan een sereen debat over de dekolonisering van onze publieke ruimte
ELSENE - 20/06/2020, Ook zonder vergunningen zien we al diverse
standbeelden van Leopold II uit het straatbeeld verdwijnen. Dit mag niet leiden tot een wegmoffelen van de geschiedenis. Zowel
de mooie als de minder mooie momenten in onze geschiedenis moeten we
blijven herinneren om samen vooruit te kunnen. Het schrikbewind
van Leopold ll laat niemand onbetuigd. Zeker in Elsene, met de
Matongewijk, eisen mensen terecht het debat over het koloniale opsmuk in
onze publieke ruimte niet uit de weg te gaan. Dat er daarnaast vandaag
nog steeds structureel racisme is maakt het onderwerp extra beladen. We
moeten gevoeliger worden voor deze realiteit en we moeten nu
handelen. Toch zal het weghalen van een standbeeld alleen geen
wondermiddel blijken. Integendeel, het debat over het al dan niet weghalen van
standbeelden moet gevoerd worden. Context is hierbij essentieel.
Toen Brussel in de 19e eeuw een neoclassicistische facelift kreeg was het
essentieel om nationale figuren te verheerlijken op grote publieke pleinen
en parken. Intussen kijken we natuurlijk op een heel andere manier naar
verheerlijking en inrichting van publieke ruimten. Toch is het net daarom dat
we het esthetische aspect van dergelijke standbeelden in zijn bredere
architecturale contact meenemen in het debat. Het gaat immers ook om
architecturaal erfgoed, dat bijdraagt aan de schoonheid van onze stad. Een
stad waar wij trots op zijn.
Natuurlijk staat stadsontwikkeling niet stil. Zo zijn er sindsdien
monumenten bijgekomen en verdwenen. Soms met pijnlijke gevolgen, denk maar aan
de afbraak van het Volkshuis van Horta. Dat de
Brusselaar gevoelig is als het gaat over verwijderen van monumenten moet dus
ook begrepen worden. Met ons cultureel erfgoed moet omzichtig omgesprongen
worden
en een beeldenstorm lost niets op. Eenvoudig weghalen laat ook een
leegte achter. Gaan we dan enkel de positieve elementen uit het verleden, zoals
de 19e eeuwse liberaal Georges Lorand die toen al protesteerde tegen
het beleid van Leopold II, in ons straatbeeld dulden? Dekoloniseren mag
geen window dressing zijn, een vluchtige handeling waarin slechts enkele
straatnamen veranderd worden of beelden naar een museum verplaatst worden. We
moeten het belang van deze symbolische ingreep erkennen, maar ook dat de impact
beperkt zal zijn als het enkel hierover gaat.
Er gaan vele stemmen op deze gelegenheid aan te grijpen om te zoeken naar nieuwe symbolen. Op sociale media horen we bijvoorbeeld de suggestie om een bronzen plaat met uitleg aan zijn sokkel toe te voegen. Om Leopold II beklad te laten staan. Om hem te omringen met Afrikaanse kunst. Om een hand af te hakken. Om hem te verwijderen en een bronzen plaat achter te laten: “hier stond Leopold II, nu in museum… Verwijderd omwille van…”. We moeten het pakket van mogelijkheden bekijken. In sommige gevallen kan het weghalen een goed of het juiste antwoord zijn maar misschien niet in alle gevallen. Laat ons samen zoeken naar symbolen die onze huidige waarden voorstellen. Dekoloniseren van onze stad is nodig maar iets verwijderen mag niet betekenen dat we onze ogen sluiten. Wel integendeel. Het moet een handeling zijn ter onderschrijving van de mensenrechten en de fundamentele waarden van de liberale democratie waarin elke burger een plaats moet vinden.
Tot we dat bereikt hebben moeten we ook erkennen dat onze plek soms
mede bepaald wordt door de ander. Jacques Brel heeft ooit gezegd dat hij pas op
reis in Frankrijk bewust werd dat hij Belg is, omdat ze hem daar “Belg”
noemden. Bij ons was hij Brusselaar. Dit bewustwordingsproces waarbij we een
identiteit opgeplakt krijgen, mag ons echter niet verleiden tot een identitaire
politiek. Een taal zoeken om een onrecht te duiden mag niet het eindpunt zijn.
Het moet de aanvang zijn van een gesprek over de toekomst. We moeten
discriminatie erkennen en aanpakken zonder sectair denken te voeden. Daar ligt
de uitdaging voor een liberaal.
We stellen daarom voor om de dialoog aan te gaan en dit moment aan te grijpen als een unieke gelegenheid om te spreken over de inrichting van onze publieke ruimte maar ook over mensenrechten en democratie. We moeten het gesprek in de straten te brengen. Dit is een moment voor een sereen debat over waar we met onze maatschappij heen willen. We zullen daarom ook diverse vertegenwoordigingen in onze gemeente benaderen om hun noden beter te begrijpen.
Jelmen
Haaze & Valérie Libert
Open Vld Elsene