Sven Gatz (Open Vld) is Brussels minister voor Financiën, Begroting, Openbaar Ambt en de Promotie van Meertaligheid.

Het begon schijnbaar elegant. PS-voorzitter Paul Magnette (PS) opende de institutionele vriendschappelijkheden met het stoutmoedige voorstel de aanwezigheid van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap in het Hoofdstedelijk Gewest af te schaffen. Het werd zakelijker toen vice-premier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) daar de fusie van de 19 gemeenten en 6 politiezones in Brussel tegenover stelde. Interessant. Al blijf ik een koele minnaar van onderhandelingen via de media.

Het werd evenwel potsierlijk toen gewezen journalist en ex-politicus Siegfried Bracke in een opiniestuk in DeMorgen het voorzichtig ontluikende debat met een reeks aan hoog tempo wellustig gemikte Brusselclichés (het is geen gewest met eigen bevoegdheden noch financiële verantwoordelijkheid, krijgt alleen maar extra’s van de anderen, is onleefbaar, onbestuurbaar én de armste Europese hoofdstad) terug naar af stuurde.

En toch, een kosmopolitische stad, efficiënter en met een betere structuur, dat is meer dan een debat waard, zoals mijn partijvoorzitter terecht opmerkte.

Maar misschien mogen ook de Brusselaars meepraten over hun eigen toekomst? Velen in dit land zijn niet onterecht ‘staatshervormingsmoe’ en zien enkel onoverkomelijke problemen. Toch kunnen onverwachte oplossingen voor een nieuwe dynamiek zorgen. Een sterke identiteit voor de deelstaten hoeft daarbij niet per se in de weg te staan van een efficiënte solidariteit van de federatie.

Laten we dan ook de zaken meteen op scherp stellen. Er zijn vier zaken nodig om deze discussie minstens met de nodige intellectuele en politieke eerlijkheid aan te vatten.

Ten eerste: wie de rol van de Gemeenschappen in Brussel wil opheffen – allerminst een evidente operatie – moet duidelijkheid over de financiering van cruciale elementen als onderwijs, cultuur en welzijn in ons stadsgewest verschaffen. Anders gezegd: de honderden miljoenen van de Vlaamse overheid en de Fédération Wallonie-Bruxelles voor scholen en kunsten in het bijzonder moeten volledig overgedragen worden aan Brussel. Die zijn nodig om een ambitieus plan op maat van de stad, voor meertalige scholen en cultuurcentra te ontwikkelen.

Ten tweede dient de onrechtvaardigheid van de huidige federale financieringswet – die het geld tussen Gewesten en Gemeenschappen verdeelt – ten aanzien van Brussel ongedaan gemaakt te worden. Dit impliceert de regionalisering van de vennootschapsbelasting of het innen van (een deel van) de personenbelasting op de plaats waar men werkt (zoals trouwens in de meeste landen gebeurt, België vormt daarop een uitzondering). Of beide.

Met een economische motor die bijna twintig procent van onze nationale welvaart creëert, krijgt het Hoofdstedelijk Gewest daar simpelweg niet genoeg van terug. Er is geen juste retour. Brussel wordt vaak als behoeftig voorgesteld, maar is het derde rijkste stadsgewest van de EU en is een netto-betaler aan de Belgische federatie, geen bedelaar.

Drie: daar mag zeker een vereenvoudiging van de Brusselse instellingen mee gepaard gaan. Zowel op vlak van gemeenten en politiezones als inzake het Brussels parlement en de regering zelf. Minder mandatarissen, minder beleidsniveaus, betere structuren. Daar staan trouwens in het huidige Brussels regeerakkoord al aanknopingspunten over in: decumul van gewestelijke en gemeentelijke mandaten, eenheid van commando over de politiezones heen, vermindering van het aantal politieke mandaten (waarom niet met een derde?).

En ten vierde: dit is geen pleidooi voor Brusselse onafhankelijkheid, verre van. Brussel heeft ook geen zin om de bruid van deze of gene te worden. Samenwerking met Vlaanderen en Wallonië blijft wel voorop staan. De mogelijke weg naar een federalisme met vier (onze Duitstalige landgenoten incluis), naar Zwitsers model, moet dan ook gepaard gaan met de versterking van een federaal tegengewicht. Dat kan bijvoorbeeld door bepaalde bevoegdheden net wel te herfederaliseren of door ook een federale kieskring in te richten.

Enkel als er over deze vier sleutels tegelijk kan gepraat worden, heeft een Brusseldebat zin, heeft federalisme met vier mogelijk een toekomst. Vlamingen en Walen zijn verlost van hun schoonmoedercomplex, Brussel heeft de middelen om zijn meertalig lot op te nemen.

Anders hoeft het niet. Dan is het beter de zaken te laten zoals ze zijn. De buit verdelen op de rug van de Brusselaars, nee bedankt. Dat zou trouwens even dom zijn als de kip met de gouden eieren te slachten: zonder Brussel rest er enkel Rompstaat Noord en en Quasiland Zuid.

Samenwerken is samen hervormen. Staatshervorming gaat over mensen en welvaart, niet over pionnetjes op een schaakbord.

Sven Gatz 

---