Mijnheer de Voorzitter,
Geachte kunstenaars,
Waarde kunstminnaars,
Beste dames en heren,

Het is een waar genoegen om vanmiddag, in mijn hoedanigheid van schepen van Nederlandse Cultuur, kort het woord te mogen voeren bij de opening van de gloednieuwe tentoonstelling van Vrij Atelier met als thema ''14-'18’.

De exposities van onze gewaardeerde lokale kunstkring zijn al jaar en dag een vaste waarde in De Zeyp. Deze keer staat het werk van onze kunstenaars in het teken van de honderdjarige herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Het is een thematiek die onze gehele samenleving erg aanbelangt, getuige daarvan de massale belangstelling voor de activiteiten rond 100 jaar 'Groote Oorlog'. Bovendien is de herinnering aan oorlog en vrede vandaag bijzonder actueel. Denken we maar aan de haarden van geweld en terreur in Oekraïne, Noord-Afrika en het Midden-Oosten.

4 augustus 1914 was de dag waarop het oorlogszuchtige Duitse Rijk met een groots invasieleger het kleine en neutrale België binnenviel. Het was het begin van een toen nooit eerder geziene en alles verwoestend conflict. De eminente historica Sophie De Schaepdrijver noemt ’14-’18 de erfzonde van de twintigste eeuw. Loopgraven en bezetting, gifgas en bombardementen, dwangarbeid en ontbering.

De directe aanleiding voor de oorlog was de moord op de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn echtgenote op 28 juni 1914 om halfelf ’s ochtends. De man die de dodelijke schoten afvuurde en op die manier de grootste en bloedigste oorlog sinds mensenheugenis ontketende, was de Bosnisch-Servische student Gavrilo Princip. De aanslag was een daad van blind nationalisme met gevolgen die ver buiten de grenzen van Bosnië en Oostenrijk-Hongarije voelbaar waren. Een wereldwijde conflictsituatie werd onafwendbaar. Maar dat de oorlog zulke onmetelijke proporties zou aannemen, was toen niet te voorspellen.

Na een Blitzkrieg van iets meer dan twee maanden was de IJzer de laatste verdedigingslinie in België. De Westhoek was de enige vaderlandse grond die uit handen van de Duitse bezetter bleef. De loopgravenoorlog staat in het collectieve geheugen gegrift. Wat men doorgaans echter niet meteen met ’14-’18 associeert, is de bezetting. De Belgische bevolking die zich achter het Duitse leger bevond, ging gebukt onder een militaire onderdrukking die meer dan vier jaar zou duren. In het begin was er vooral paniek, ontreddering en massaal geweld. Maar de bezetting was bovenal een verhaal van ontbering, van activisme, collaboratie en repressie. Dwang resulteerde in verzet en verzet veroorzaakte op zijn beurt nog meer dwang.

’14-’18 sloeg diepe wonden in de samenleving en was gedurende vele decennia erg bepalend voor het verdere verloop van de geschiedenis. Meer zelfs, na de oorlog bleef ons land achter met een trauma waarvan het misschien nog steeds niet helemaal hersteld is.

Dames en heren,
Ik ben er diep van overtuigd dat kunst ons toelaat om met dat pijnlijke en misschien nog steeds onverwerkte verleden in het reine te komen. Zo’n dertien à veertien kunstenaars van Vrij Atelier stellen elk één werk tentoon waarin een welbepaald aspect van de Eerste Wereldoorlog centraal staat. Op sommige werken ziet U idyllische landschappen of dorpsgezichten, de drassige vlakte van de IJzer. Andere schilderijen tonen ontploffingen en doorleefde soldaten op terugweg van het slagveld. Ook de poppy, die symbool staat voor alle gesneuvelden van ’14-’18, en een prachtig portret van Koning Albert I, de koning-soldaat, mochten hier zeker niet ontbreken.

Dames en heren,
De kunstenaar houdt de samenleving in het algemeen en de toeschouwer in het bijzonder als het ware een spiegel voor. Vaak schalks en aandoenlijk, soms pijnlijk en hartverscheurend, doch altijd verrassend en pertinent. Het leven zoals het is, maar dan net iets anders. Kunstenaars hebben het vermogen mensen te confronteren met zichzelf en hen tot ontroering te brengen. Ik hoop van harte dat deze tentoonstelling van Vrij Atelier ook bij u een gevoelige snaar mag raken.

Ik rond af, maar eindigen doe ik niet zonder de Voorzitter en de hele ploeg te bedanken voor de vriendelijke uitnodiging. Ik houd er ook aan Vrij Atelier uitdrukkelijk te feliciteren voor hun werk. Het resultaat mag er zijn. Doe vooral zo verder!

Ik verklaar de tentoonstelling ''14-'18' officieel voor geopend en wens U allen een fijne namiddag.

Dank voor Uw aandacht.

René COPPENS
Schepen van Nederlandse Cultuur

(Alleen het gesproken woord telt)